Алесь Міхалевіч: “Супраць мяне ў Партыі БНФ ужываюцца правераныя камуністычныя метады”

У інтэрв’ю “Салідарнасці” намеснік старшыні Партыі БНФ Алесь Міхалевіч расказаў пра прычыны ягонага канфлікту з Вінцуком Вячоркам, як лепей вырошчваць “бульбу” на палітычным полі і навошта вылучыў сваю кандыдатуру на наступныя прэзідэнцкія выбары.

-- Апошнія падзеі, звязаныя са скандалам аб магчымым выключэнні аднаго з лідэраў партыі Юрася Губарэвіча, паказваюць, што не ўсё так ладна ў апазіцыйным стане...

-- Ды там амаль ніколі ладна і не было. Што ж датычыць Губарэвіча, то пытанне аб ягоным выключэнні ўжо не стаіць. Кіраўніцтва вырашыла абмежавацца вымовай.

Справа ў тым, што грамадская ўвага да гэтай справы была несувымерна вялікай, і яны спужаліся. Баршчэўскаму вельмі хочацца застацца станоўчым персанажам у гісторыі, таму ён баіцца публічна сябе запляміць. Прычым гатовы на любыя дзеянні, але каб гэта было ўсё ціхенька, без лішняга асвятлення ў СМІ.

Выкідваць такога чалавека, як Губарэвіч з партыі – гэта велізарная памылка. Яшчэ нядаўна ўсе прызнавалі, што ён кіраўнік адной з самых найлепш арганізаваных абласных арганізацый. На сённяшні дзень з 26 кандыдатаў у дэпутаты ад Партыі БНФ, якія зацверджаны ў спісе аб’яднаных дэмакратычных сіл, шэсць з’яўляюцца прадстаўнікамі Брэсцкай вобласці. Гэта самы лепшы вынік сярод усіх абласцей. Да Губарэвіча цяжка знайсці прэтэнзіі, бо ён адзін з лепшых лідэраў нашай партыі.

-- Але прэтэнзіі знайшліся...

-- Так, Рух “За свабоду”. Дзіўна, што, калі чалавек згодны на Калякіна у якасці кандыдата ад дэмсіл (як напрыклад Юры Хадыка), ён можа быць у Партыі БНФ ды яшчэ і ўзначальваць важную камісію партыйнага кантролю, а калі чалавек падтрымлівае Мілінкевіча, як Губарэвіч, дык яго можна з партыі выключаць?

Усе гэтыя людзі – і Вячорка, і Баршчэўскі, і Хадыка, і Голубеў і шэраг іншых – яны трымаюцца на сваім аўтарытэце, які напрацавалі на пачатку 90-х гадоў. Але што яны зрабілі для папулярызацыі партыі за апошнія 10 год?

Каб кіраваць партыяй, недастаткова ганарыцца сваімі заслугамі ў Вярхоўным савеце ХІІ склікання або літаратурна-лінгвістычнымі дасягненнямі. Трэба думаць пра палітычныя выклікі новага часу.

Вось той жа Губарэвіч у 2003 годзе ўзначальваў дэпутацкую большасць у Белаазёрску. Цягам некалькіх месяцаў у Белаазёрску была ўнікальная для аўтарытарнай Беларусі сітуацыя: фармальна горадам кіравала дэмакратычная большасць. Юрась Губарэвіч з мясцовага лідэра вырас на лідэра агульнанацыянальнага.

-- Аднак Баршчэўскі яшчэ на з’ездзе, дзе яго абралі кіраўніком, казаў, што будзе вычышчаць партыю ад актывістаў Руху “За свабоду”. І вы, дарэчы, пагадзіліся зняцца на яго карысць...

-- Маё такое меркаванне, што Баршчэўскі спецыяльна гэта казаў, бо хацеў, каб я не пагадзіўся на яго кандыдатуру як кампраміснага кандыдата. Гэта была такая гульня на эмоцыях. Паказаць тым 20%, хто яшчэ вагаўся, што вось, глядзіце, у нас быў кампрамісны кандыдат, а Міхалевіч на гэтага кампраміснага кандыдата не пагадзіўся. Ну, тады давайце рабіць перагаласаванне па кандыдатурах Вячоркі і Міхалевіча, але памятайце, што Міхалевіч дрэнны, бо ён не хоча ісці на кампраміс.

Таму я вымушаны быў пагаджацца на кандыдатуру Баршчэўскага, ведаючы, што для мяне гэта нясе вельмі сур’ёзныя выклікі. Нягледзячы на гэты так званы “кампраміс”, Баршчэўскі не прапанаваў намеснікам ні мяне, які толькі што набраў амаль палову галасоў дэлегатаў, ні Губарэвіча -- нікога з маёй каманды. Мала таго, ён не прапанаваў іх нават у Сойм – орган, куды уваходзіць 52 чалавекі. Гэта былі мэтанакіраваныя чысткі ад усіх людзей, якія мяне падтрымлівалі.

-- Вы хочаце сказаць, што зараз гэтае цкаванне працягваецца?

-- Так. Прычым ужываюцца правераныя камуністычныя метады. Робіцца ўсё, каб праца чалавека ўнутры арганізацыі стала немагчымай.

Напрыклад, можна забараніць яму публічна выказвацца, што і было зроблена. Палажэнне пра партыйную этыку і дысцыпліну прынята соймам па ініцыятыве Баршчэўскага. Іншымі словамі я маю права выказвацца толькі ў тым выпадку, калі ўзгадніў сваё выступленне ці інтэрв’ю з Баршчэўскім. Гэта датычыцца ўсіх, але, зразумела, што рабілася дзеля мяне і Губарэвіча.

Яшчэ прыклады: я з’яўляюся намеснікам старшыні, які адказвае ў партыі за правядзенне выбарчых кампаніяў, пры гэтым прапанаваная мною канцэпцыя працы перадвыбарчага штабу на парламенцкія выбары не была ўхвалена, па ініцыятыве таго ж Баршчэўскага. Я таксама адказны за супрацоўніцтва партыі ў рамках кааліцыі. Але з лёгкай рукі Баршчэўскага я не быў запрапанаваны ў палітычную раду АДС, куды ўваходзіць па пяць чалавек з кожнай партыі, не кажучы ўжо пра тых двух людзей, якія ўваходзяць у прэзідыум рады. Ад БНФ гэта Вячорка і Івашкевіч.

Карацей, робіцца ўсё магчымае для таго, каб чалавек проста не мог працаваць, не мог выконваць тыя функцыі, якія на яго ўсклаў з’езд. Гэта ўсё нагадвае добра адпрацаваную камуністычную сістэму. Таму дзеля таго, каб працаваць эфектыўна, мне даводзіцца звяртацца да сябраў партыі, апеляваць да сваіх прыхільнікаў.

-- А не баяцеся, што у хуткім часе вас напаткае лёс Губарэвіча і неўзабаве будзе паўстаўлена пытанне ўжо пра ваша выключэнне?

-- Не паставяць. Я думаю, што пасля мінулага з’езду, дзе я набраў амаль палову галасоў, ставіць пытанне пра маё выключэнне, неразумна. Мяне падтрымлівае большасць сяброў партыі.

-- Гэтая, як вы кажаце, “чысткі” скіраваны менавіта супраць вас і вашай каманды, ці ўся справа ў Мілінкевічы, пра падтрымку якога вы неаднаразова выказваліся?

-- Калі браць выключна Вінцука, то, думаю, што ўсё рабілася менавіта супраць мяне. Бо для яго я нават горшая праблема, чым Мілінкевіч.

Уся прычына ў тым, што я вучань Вінцука – ён выкладаў у мяне ў Дзяржаўным гуманітарным ліцэі імя Якуба Коласа. І яму вельмі цяжка глядзець, як вучань яго пераўзыходзіць. Паступова гэта ўсё набыло хваравітыя формы.

Напрыклад, калі б я падтрымаў будаўніцтва АЭС у Беларусі, то Вячорка выказаўся б супраць, але паколькі я супраць, то Вячорка – за. Я кажу, што “карта паляка” ніякай небяспекі не нясе, а Вячорка будзе казаць наадварот.

Разумееце, для Вінцука старшынства ў БНФ – гэта найважнейшае жыццёвае дасягненне. Гэты не Баршчэўскі, які выдаў шмат кніг, які абараніў кандыдацкую дысертацыю, які рэалізаваўся, стварыўшы ліцэй.

-- Вы разумееце, што ідзяце на адкрытую канфрантацыю?

-- Разумею. Але лічу, што для нас, для мяне, толькі адкрытасць з’яўляецца выратаваннем. Я не лічу, што нейкія праблемы не варта выносіць на паверхню. Людзі павінны ведаць пра ўсё, і гэта толькі на карысць палітычнай партыі.

Калі мы прэтэндуем на тое, каб быць народнай партыяй, мы не павінны хавацца ад народа. Наша моц – у адкрытасці, здаровай дыскусіі ды эфектыўнасці дзеяння. Недагаворкі, утойванне ды кулуарнасць вядуць да дэградацыі.

-- Гэта не папахвае расколам?

-- Расколу няма. Ёсць пэўныя разыходжанні. Ёсць група людзей, якія кіравалі партыяй з пачатку 90-х гадоў, і ёсць група людзей, якія кіруюць дзейнасцю партыі дэ-факта, такія, як Губарэвіч, Антусевіч, я і іншыя.

Гэта проста канфлікт паміж тымі людзьмі, якія не хочуць аддаць фармальныя пасады, бо лічаць, што заслужылі іх сваімі дзеяннямі ў пачатку 90-х гадоў і тымі, хто сапраўды здольны кіраваць. Хаця Баршчэўскі добра разумее, што ён мае вельмі мала рычагоў кіравання.

Я прывяду прыклад з сельскай гаспадаркі (прывітанне гнілому пяру з “Советской Б.”!). Сітуацыю ў БНФ можна параўнаць з двума спосабамі вырошчваць бульбу: з дапамогай рыдлёўкі і каня, але толькі для свайго падвор’я, або з дапамогай бульбасажалкі і бульбакапалкі з амбітнай мэтай выйсьці на новыя рынкі, г.зн. прыйсці да ўлады.

-- А гэта не вас часам Вячорка меў на ўвазе, калі перад выбарамі на старшыню казаў, што той-сёй даўно марыць прадаць партыю?

-- Думаю, ён меў на ўвазе і мяне, і Івашкевіча, які быў таксама ягоным канкурэнтам. Івашкевіч прапаноўваў вельмі шчыльную супрацу з “Хартыяй”. І таму Вячорка казаў, што “я не дам, каб Партыя БНФ кіравалася з суседняй вуліцы”. Справа ў тым, што на праспекце Незалежнасці, які побач з Управай, знаходзіліся на той момант і Рух “За свабоду”, і “Хартыя”.

Я з’яўляюся незалежным палітыкам і ніхто мной не кіруе ні з замежжа, ні з Беларусі. Аднак заўсёды вельмі лёгка выйграваць выбары на стварэнні вобраза ворага. Таксама Лукашэнка казаў і пра Мілінкевіча: маўляў Мілінкевіч прадасць Беларусь Польшчы, прадасць Беларусь Захаду. Такая ж рыторыка ўжывалася і ўнутры партыі.

Палітыкі -- яны ўсюды палітыкі і метады ў іх аднолькавыя. Вось толькі масштабы розныя.

-- Ці ёсць істотная розніца паміж Баршчэўскім і Вячоркам на пасадзе старшыні?

-- Баршчэўскі, дарэчы, дапускае тыя памылкі, якія Вячорка не рабіў. Ён робіць вельмі рэзкія выказванні. Чаго вартыя ягоныя словы, што, дай Бог нам займець свайго Януковіча, таму што з Лукашэнкам свае Юшчанка і Цімашэнка нам не свецяць. Ды многае іншае.

У гэтым сэнсе Вячорка ў станоўчы бок ад яго адрозніваецца тым, што з’яўляецца дыпламатам, яго вельмі цяжка вывесці з сябе. Нават на з’ездзе, калі накал быў вельмі вялікі, ён быў досыць вытрыманы.

-- Калі ў Партыі БНФ з’явіцца новы кіраўнік?

-- Думаю, летам, калі ў нас будзе тэхнічны з’езд па вылучэнні кандыдатаў на “палатачную” кампанію, Баршчэўскі паспрабуе зрабіць яго справаздачна-выбарчым і сыйсці са сваёй пасады. Хто будзе новым кіраўніком, цяжка сказаць. Баршчэўскі увесь час кажа, што ў яго там то сем кандыдатаў, якіх ён праглядае, то тры...

-- Вас ў гэтым спісе, трэба думаць, няма...

-- Мне падаецца, што няма ў гэтым спісе і Вінцука. На маю думку, Баршчэўскі на з’ездзе галасаваў за Івашкевіча.

-- І наколькі рэальныя шанцы Івашкевіча?

-- Думаю, пасля з’езду, дзе ён набраў ў чатыры разы менш за нас з Вячоркам, наўрад ці яны ёсць зараз або з’явяцца ў бліжэйшай будучыні.

-- Які, на ваш погляд, далёйшы лёс нашай дэмакратычнай кааліцыі?

-- Я, напэўна, ужо казаў, што думаю наконт нашых аб’яднаных дэмакратычных сіл. Для пэўных структураў, наяўнасць кааліцыі – гэта адзінае дасягненне, якое яны могуць прадэманстраваць. Таму ў Беларусі і ёсць кааліцыя.

Адсюль і ідзе імітацыя гэтай кааліцыйнай дзейнасці. Усе гавораць: так, мы кааліцыя, мы аб’яднаныя дэмакратычныя сілы. Хаця фактычна яны нічога не робяць, апошняе, што было зроблена – гэта вылучэнне адзінага кандыдата на прэзідэнцкія выбары. Але захаванне кааліцыі ім усім патрэбна, бо гэта не асобная партыя, для якой вельмі складана знайсці адпаведную падтрымку.

Гэтыя ж сілы завалілі Мілінкевіча як старшыню палітрады АДС. Яны думалі, што гэтаксама пазбавяцца яскравага Мілінкевіча, як у свой час бясколернага Ганчарыка. Думалі, што знайшлі, як у боксе, партнёра сваёй вагавай катэгорыі.

Паколькі Лукашэнку яны не могуць перамагчы, яны паспрабавалі перамагчы Мілінкевіча. Што ім не ўдалося. Бо Мілінкевіч, насуперак ціску і аб’яднана-дэмакратычным наездам застаўся значнай фігурай на нашым палітычным полі. Ягоная папулярнасьць у разы большая за папулярнасць 4-х сустаршыняў разам узятых. Мілінкевіч мае патэнцыял, бо быў падтрыманы Плошчай і – што немалаважна – вытрымаў удары, якія яму наносіў не толькі рэжым, але і “доўгажыхары” беларускай апазіцыі.

Зразумела, згаданыя палітычныя стуктуры не могуць пайсці на перафарматаванне АДС, бо гэта іх адзінае дасягненне. І яны згодныя на любога кандыдата, хоць Калякіна, абы працэс далей адбываўся.

І людзі едуць ў Брусэль, сустракаюцца з замежнымі палітыкамі і гавораць: “Нам удалося захаваць адзінства, мы працуем разам”. Тыя пахлопваюць іх па плячы і кажуць: “Малайцы, хлопцы. Далей аб’ядноўвайцеся, працуйце, скідвайце Лукашэнку”.

А той, хто скажа, што гэты працэс не дае эфекту, на яго ўсе зваляць: “Паглядзіце, гэта ён вінаваты, гэта ён разваліў нашы аб’яднаныя сілы!”

Тая ж праблема з Казуліным. Што ён зробіць, калі выйдзе? Стане старшынём АДС, як ён гэта дэклараваў, ці выйдзе з кааліцыі і пачне ствараць свой блок са структураў, якія яго падтрымаюць як кандыдата? Калі першае, то Калякін з Лябедзькам і Вячоркам яго проста праз нейкі час з’ядуць па чыста працэдурных пытаннях.

Але ж Казулін якраз той чалавек, які мог бы патэнцыйна сказаць, што кароль голы і давайце аб’ядноўвацца па рэальных палітычных падзелах, а не ствараць аморфнае аб’яднанне, якое не мае ні лідэра, ні рэальнай праграмы.

-- Вы заўсёды казалі пра неабходнасць рабіць стаўку на чарговых прэзідэнцкіх выбарах менавіта на Мілінкевіча і пры гэтым самі вылучаеце сваю кандыдатуру. Навошта?

-- Калі мы хочам перамагаць рэальна, а не проста азначаць пазіцыю і раскручваць новых кандыдатаў, то лічу, што мы павінны вылучаць людзей ужо вядомых і папулярных, у якіх, прынамсі, ёсць рэйтынг пазнавальнасці. Як, напрыклад, Мілінкевіч.

Іншая справа, калі выкарыстоўваеш прэзідэнцкія выбары для раскруткі новых асобаў, як я збіраюся іх выкарыстаць. Толькі для таго, каб людзі даведаліся, што ў Партыі БНФ ёсць свой кандыдат, ён малады, адукаваны, дынамічны і амбіцыйны.

Але калі мы хочам перамагаць зараз, то павінны вылучаць тых людзей, якія здольны перамагчы. На сённяшні дзень з апазіцыі гэта Мілінкевіч і Казулін. Іншых я не магу назваць. Сцвярджэнне, што мы зможам раскруціць і перамагчы з кімсьці новым, – гэта чарговае хаджэнне па спіралі.

Іншы погляд на гэтую сітуацыю мае старшыня Партыі БНФ Лявон Баршчэўскі. Ягонае інтэрв’ю чытайце на нашым сайце ў аўторак, 13 траўня.